Cá vàng có khả năng ghi nhớ đáng kinh ngạc nhưng lại bị đeo mác "trí nhớ ba giây" một cách đầy oan uổng.

Trên thực tế, cá vàng (tên khoa học là Carassius auratus) có trí nhớ rất lâu, kéo dài hàng tuần, hàng tháng và thậm chí hàng năm. Những bằng chứng cho điều này đã có từ cách đây hơn 60 năm. 

Culum Brown, một chuyên gia về nhận thức của cá tại Đại học Macquarie ở Úc, đã nghiên cứu trí thông minh của các loài cá, bao gồm cả cá vàng, trong hơn 25 năm qua và cho rằng quan niệm sai lầm xuất phát từ sự thiếu hiểu biết của những người nuôi cá vàng.

Trên thực tế, cá vàng có khả năng ghi nhớ ấn tượng. Chúng thường được sử dụng như một mô hình chung để nghiên cứu trí nhớ và học tập ở cá. Kết quả là đã có hàng nghìn nghiên cứu về cá vàng cho thấy cá có trí nhớ tuyệt vời. Tỷ lệ các nghiên cứu này được công bố đang tăng lên theo cấp số nhân. 

Phần lớn các nghiên cứu này liên quan đến sử dụng thức ăn của cá. Ví dụ, nếu cá vàng chỉ được cho ăn ở một bên bể, chúng sẽ nhanh chóng học và nhớ ở bên đó của bể vào thời điểm cho ăn, bất kể chúng có được cho ăn thực sự hay không.

Tương tự, nếu đẩy mái chèo màu đỏ nhận được phần thưởng thức ăn nhưng mái chèo màu xanh thì không, cá vàng sẽ nhanh chóng học cách đẩy mái chèo màu đỏ chứ không phải màu xanh lam và sẽ tiếp tục tỏ ra thích màu đó sau khi thí nghiệm kết thúc. 

Brown cho biết những loại thí nghiệm này cũng đã được nhân rộng với các tín hiệu khác, chẳng hạn như bong bóng và thậm chí cả âm nhạc.

Cá vàng cũng có khả năng giải quyết vấn đề tốt và đã được dạy cách thoát khỏi lưới cùng việc điều hướng trong mê cung. Chúng có thể nhớ cách lặp lại những nhiệm vụ này hàng tuần, thậm chí hàng tháng sau đó.

Các bằng chứng khác cho thấy cá vàng có thể nhận ra và ghi nhớ các cá thể khác, ngay cả sau thời gian dài xa cách.

Thật khó để xác định khoảng thời gian chính xác cho trí nhớ của cá vàng. Chẳng hạn, bạn có nhiều khả năng nhớ một sự kiện đáng sợ hơn là một sự kiện bình thường. Nhưng cho dù ký ức của cá vàng là ngày, tuần, tháng hay năm, có thể nói rằng chúng chắc chắn dài hơn 3 giây.

Hầu hết mọi người thường không bắt gặp cá vàng trong cuộc sống hàng ngày, và ngay cả khi có gặp, mọi người cũng không tương tác với cá giống như với các động vật khác. Theo ông Brown, việc này dẫn tới những quan niệm sai lầm về cá vàng.

Cá vàng được chăm sóc đúng cách có thể sống được 20 năm, vì vậy chủ sở hữu có thể muốn cân nhắc việc cho thú cưng của họ vào bể lớn với các đồ vật và các loại cá khác, cũng như dành thời gian chơi trò chơi với chúng và dạy chúng các thủ thuật khác nhau.